اواخر تابستان امسال بود که خبرهای خوبی درباره بارش های مناسب پاییزه از سوی سازمان هواشناسی منتشر شد. اینکه قرار است پدیده النینو بارش های بیشتر از نرمال را برای کشور رقم بزند مردم سراسر کشور را به این امیدوار کرد که سدها پر آب و زمینهای کشاورزی سیراب خواهند شد اما پاییز رو به اتمام است و مردم می گویند حتی به اندازه پاییز سال قبل هم بارندگی نداشته ایم و حتی هوا هم هنوز سرد و زمستانی نشده است.
صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی کشور در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا در پاسخ به این سوال که چرا برخلاف پیش‌بینی‌های این سازمان در آستانه آغاز پاییز ۱۴۰۲ و حتی در هفته‌های نخست فصل جاری، پاییز امسال شاهد کم‌بارشی در اغلب نقاط ایران بودیم، توضیح داد: در ماه‌های پایانی تابستان و هفته‌های ابتدایی پاییز ۱۴۰۲، پیش‌بینی‌های فصلی هواشناسی از این حکایت داشت که در پاییز امسال احتمالا متوسط مقدار بارش در سطح کشور به میزان نُرمال یا کمی بیشتر باشد، اما نکته مهم این است که اساسا در پیش‌بینی‌های هواشناسی با مساله احتمالات سر و کار داریم و بعضا ممکن است پیش‌بینی‌های اولیه با تغییراتی مواجه شود.
وی افزود: حتی درباره پیش‌بینی‌های چندروزه هواشناسی نیز این احتمال وجود دارد که وضعیت جوی دقیقا مطابق آنچه از روزهای قبل پیش‌بینی شده است، پیش نرود. این اتفاقی است که در تمام نقاط دنیا رخ می‌دهد و در کشورهای پیشرفته نیز بعضا شاهد آن هستیم که پیش‌بینی‌های چندروزه‌ای که در یک روز خاص اعلام می‌شود، در روزهای بعد تغییر می‌کنند. به همین دلیل است که مراکز پیش‌بینی هواشناسی در همه کشورها، در تمام روزهای هفته در حال فعالیت هستند و همه‌روزه پیش‌بینی‌های قبلی خود را به‌روزرسانی می‌کنند تا آنچه به عنوان پیش‌بینی مطرح می‌شود، به واقعیتی که در آینده رخ خواهد داد، نزدیکتر باشد.
بیش از یک سوم بارندگی ها کم شد
ضیائیان با تاکید بر این که بررسی نقشه‌های هواشناسی در شهریورماه از احتمال پرباران بودن پاییز ۱۴۰۲ در اغلب نقاط کشور حکایت داشت، عنوان کرد: مهرماه امسال وضعیت بارندگی‌ها در ایران طبق پیش‌بینی‌های اولیه مناسب بود؛ به نحوی که در اولین ماه پاییز، متوسط بارندگی‌ها در سطح کشور نسبت به میانگین بلندمدت حدود ۱۲.۳ درصد بیشتر بود. در آبان‌ماه نیز با وجود این که در روزهای ابتدایی شاهد دوره کوتاهی از خشکی بودیم، اما بارندگی‌های مناسب در روزهای پایانی این ماه باعث شد که در مجموع دو ماه ابتدایی پاییز ۱۴۰۲، میزان بارندگی‌ها در سطح کشور تقریبا با شرایط نُرمال یا همان متوسط بلندمدت برابر باشد.
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی سازمان هواشناسی با بیان این که کم‌بارشی شدید آذرماه امسال باعث شد که مجموع بارندگی‌ها در پاییز ۱۴۰۲ نسبت به متوسط درازمدت به شکل محسوسی کمتر شود، اظهار داشت: در اواخر آبان‌ماه برای سازمان هواشناسی محرز شد که قطعا در آذرماه شاهد کاهش شدید بارش خواهیم بود و در همان زمان اعلام کردیم که پیش‌بینی‌های قبلی مبنی بر نُرمال بودن میزان بارندگی‌های پاییزه یا حتی پربارش بودن بعضی نقاط، صحیح نیست و احتمالا سرجمع بارشهای سه‌ماهه پاییز نسبت به میانگین بلندمدت کمتر باشد. سازمان هواشناسی تلاش کرد که به‌موقع، تغییری را که در پیش‌بینی‌های اولیه رخ داده بود، اعلام کند تا دستگاه‌های مسئول و عموم مردم بتوانند براساس پیش‌بینی‌های جدید برنامه‌ریزی کنند.
وی در همین راستا خاطرنشان کرد: با وجود این که در مهر ۱۴۰۲ متوسط میزان بارندگی‌های کشور بیش از ۱۲ درصد از میانگین بلندمدت بیشتر بود، ولی کم‌بارشی شدید آذرماه امسال باعث شده است که انتظار داشته باشیم تا پایان فصل پاییز، سرجمع بارندگی‌های پاییزه در نقاط مختلف ایران به صورت متوسط بیش از ۳۰ درصد از شرایط نُرمال کمتر باشد.
60 تا 70 درصد پیش بینی های فصلی درست است
ضیائیان درباره پیش‌بینی‌های اولیه سازمان هواشناسی از میزان بارندگی‌ها در زمستان ۱۴۰۲ نیز گفت: براساس نقشه‌های هواشناسی، پیش‌بینی فصلی زمستان امسال نشان می‌دهد که مقدار بارشهای زمستانه در اغلب نقاط کشور احتمالا در سطح نُرمال خواهد بود، ولی با توجه به این که در پاییز سال جاری دچار کم‌بارشی شدیم، احتمالا مجموع بارندگی‌های پاییز و زمستان ۱۴۰۲ یعنی از ابتدای مهر تا پایان اسفند از میانگین بلندمدت پایین‌تر خواهد بود؛ به عبارت دیگر، به نظر می‌رسد که در شش‌ماهه نخست سال آبی ۱۴۰۲ – ۱۴۰۳ مجموعا از نظر میزان بارندگی‌ها شاهد تداوم خشکسالی سه سال گذشته باشیم، اگرچه به نظر می‌رسد شدت خشکسالی امسال نسبت به سال‌های گذشته تا حدودی کمتر باشد.
این مقام مسئول در سازمان هواشناسی کشور تاکید کرد: اساسا میزان صحت پیش‌بینی‌های فصلی، چه در ایران و چه در سایر کشورهای دنیا، بین ۶۰ تا ۷۰ درصد است، این در حالی است که احتمال صحت پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت که مربوط به بازه زمانی کمتر از ۱۰ روز است، از ۸۰ درصد هم فراتر می‌رود. این اعداد و ارقام در تمام کشورها به همین شکل است و باید اذعان داشت که در سراسر جهان، دانش بشر هنوز به اندازه‌ای نرسیده است که بتوانیم پیش‌بینی‌های فصلی را با دقت بالا تقریب بزنیم.
کمبود تجهیزات، نقشی در افزایش احتمال خطای پیش‌بینی‌های فصلی ندارد
ضیائیان همچنین در پاسخ به این سوال این که کمبود امکانات و تجهیزات مورد نیاز سازمان هواشناسی کشور، چقدر در افزایش احتمال بروز خطا در پیش‌بینی‌های فصلی تاثیر می‌گذارد، توضیح داد: درست است که کشور ما با کمبود تجهیزات و بخصوص رادارهای هواشناسی مواجه است، اما این مساله تاثیری در افزایش احتمال بروز خطا در پیش‌بینی‌های فصلی ندارد، زیرا به صورت کلی هرکدام از تجهیزات هواشناسی برای یک نوع پیش‌بینی مورد استفاده قرار می‌گیرد و کاربرد اصلی رادارها، کمک به افزایش دقت پیش‌بینی‌های بسیارکوتاه‌مدت یعنی پیش‌بینی‌های مربوط به کمتر از ۶ ساعت آینده است و می‌تواند میزان صحت این پیش‌بینی‌ها را تا بیش از ۹۵ درصد بهبود بدهد.
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی سازمان هواشناسی ادامه داد: حتی اگر امکانات هواشناسی کشور به حدی ارتقا یابد که تمام نقاط ایران زیر پوشش راداری قرار گیرد، بازهم تنها پیش‌بینی‌های مربوط به کمتر از ۶ ساعت آتی بهبود خواهد یافت و بیشتر شدن تعداد رادارها، کمکی به بهبود وضعیت پیش‌بینی‌های فصلی و حتی پیش‌بینی‌های روزانه نخواهد کرد. البته افزایش دقت پیش‌بینی‌های زیر ۶ ساعت نیز از اهمیت بسیار بالایی بخصوص در پیشگیری از وقوع آسیب‌های ناشی از مخاطرات جوی برخوردار است، به نحوی که اگر چند ساعت قبل از بروز حوادثی نظیر سیلاب بتوانیم هشدارهای لازم را ارائه دهیم، قطعا فرصت مناسبی برای کاهش خسارات احتمالی ناشی از این‌گونه حوادث خواهیم داشت.
وی در ادامه اظهار داشت: با وجود این که ایران قطعا دچار کمبود رادارهای هواشناسی است و حتما برای ارائه پیش‌بینی‌های دقیق‌تر مربوط به بازه‌های زمانی بسیارکوتاه‌مدت و ارائه هشدارهای سریع لازم، باید رادارهای بیشتری تهیه شود، ولی سازمان هواشناسی کشور دچار کمبود امکانات مورد نیاز برای ارائه پیش‌بینی‌های میان‌مدت و بلندمدت از جمله پیش‌بینی‌های فصلی نیست و تقریبا همان امکاناتی که در سایر کشورهای جهان برای انجام این‌گونه پیش‌بینی‌ها استفاده می‌شود، در ایران نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
احتمال تاثیر آلودگی هوا روی بارش ها
ضیائیان در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر این که آیا تشدید آلودگی هوا در کلانشهرها باعث احتمال کاهش میزان وقوع بارندگی‌ها می‌شود یا خیر، گفت: تا کنون تحقیق جامعی درباره این که آلودگی هوای شهرهای بزرگ دقیقا چقدر بر کاهش احتمال وقوع بارش تاثیر می‌گذارد، انجام نشده است، ولی به صورت کلی می‌توان گفت که وقتی میزان ذرات جاذب رطوبت از جمله ذرات معلق آلاینده هوا در جو زمین زیاد شود، اصطلاحا فراباروری رخ می‌دهد و احتمال وقوع بارندگی کمتر می‌شود. البته اساسا برای وقوع بارندگی، باید شرایط بارش هم فراهم باشد، یعنی باید تشکیل ابر انجام شود و رطوبت به اندازه کافی وجود داشته باشد و نمی‌توان کاهش یا افزایش احتمال وقوع بارندگی را صرفا به میزان ذرات جاذب رطوبت موجود در جو ربط داد.
وی در پایان تصریح کرد: در آذرماه ۱۴۰۲ سامانه‌های بارشی قوی به اندازه کافی وارد نقاط مختلف کشور نشد و در عمده روزها شاهد تشکیل ابر مناسب در آسمان کلانشهرها نبودیم، بنابراین نمی‌توان کم‌بارشی آذرماه امسال در تهران و سایر شهرهای بزرگ را به آلودگی هوا ربط داد، بلکه باید توجه داشت که اساسا تعداد سامانه‌های بارشی بارشی واردشده به ایران در ماه جاری بسیار اندک بود، اما به صورت کلی می‌توان گفت که تشدید آلودگی هوا می‌تواند در برخی مواقع روی کاهش احتمال وقوع بارش تاثیر بگذارد.
